Chúng ta sẽ không thể biết được tại sao bị ung thư vú nhưng có thể biết những yếu tố khiến phụ nữ dễ bị ung thư vú hơn gấp nhiều lần là: di truyền, dùng thuốc nội tiết trong thời kỳ mãn kinh, béo phì, uống rượu nhiều, đã từng xạ trị vào lồng ngực. “Tại sao tôi lại bị ung thư vú?” là câu hỏi mà bệnh nhân ung thư vú nào cũng đã từng tự hỏi mình hoặc hỏi người khác sau khi được chẩn đoán mắc ung thư vú. Khoa học đã chứng minh: ung thư vú do nhiều nguyên nhân gây ra trong có đột biến gene làm tế bào sinh sản không kiểm soát được. Còn lý do tại sao trong cơ thể có các đột biến gene thì có rất nhiều, trong đó khoảng 5% trường hợp do di truyền, số còn lại (95% trường hợp) do chịu tác động của các yếu tố môi trường - lối sống.
Yếu tố di truyền: Có khoảng 7% các trường hợp ung thư vú được truyền từ cha mẹ sang con cái do đột biến gene BRCA. Trên nhóm bệnh nhân ung thư vú dạng tam âm (xét nghiệm thụ thể estrogen, thụ thể progesterone và thụ thể HER2 âm tính), tỷ lệ đột biến gen BRCA1/2 di truyền lên đến 17%. Các đột biến này gặp cả ở nữ giới và nam giới, làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư buồng trứng và một số ung thư khác.
Ví dụ một phụ nữ mang gene BRCA1 đột biến do di truyền, thì tính trong suốt cuộc đời họ, nguy cơ mắc ung thư vú là khoảng 65%, ung thư vú thứ hai (bên đối diện) là khoảng 50%, ung thư buồng trứng khoảng 40%. Những đột biến di truyền này có ngay từ khi sinh ra, và chúng ta không thể thay đổi được nó.
Ung thư là do thay đổi ADN. Hầu hết các thay đổi ADN gây ung thư xảy ra trong các phần của ADN gọi là gen. Những thay đổi này còn được gọi là đột biến di truyền
Nguồn: National Cancer Institute
Yếu tố môi trường: Phần lớn các trường hợp (95%) ung thư vú là do ảnh hưởng từ môi trường và lối sống. Đây là những tác nhân gây ung thư mà ta có thể can thiệp vào để hạn chế nguy cơ tiếp xúc. Những tác nhân từ môi trường như tia tử ngoại, tia X, hóa chất, khói xe, vi sinh vật... được gọi là các tác nhân sinh ung và được chứng minh có liên quan đến việc làm tăng nguy cơ mắc ung thư nói chung và ung thư vú nói riêng. Những tác nhân này làm cho các gene dễ bị đứt gãy trong quá trình sao chép, là điều kiện để các đột biến xuất hiện. Phụ nữ đã từng phải chiếu xạ thành ngực để điều trị bệnh khi còn trẻ (trước tuổi 30) có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn những người khác.
Yếu tố lối sống: Ung thư vú có liên quan đến tình trạng thừa cân, béo phì, uống nhiều rượu, hút thuốc lá và lười vận động. Do các tế bào tuyến vú hoạt động phụ thuộc vào nôi tiết tố estrogen, nên các nguyên nhân làm tăng estrogen có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú. Thừa cân, béo phì, uống nhiều rượu bia, sử dụng liệu pháp hormone estrogen thay thế... làm cơ thể phơi nhiễm với estrogen nhiều hơn và do đó kích thích tế bào tuyến vú tăng sinh - một điều kiện để các đột biến sinh ung thư xuất hiện. Thừa cân và ít vận động còn có liên quan đến tăng nguy cơ tái phát ở những người đã mắc ung thư vú.
Yếu tố sinh học miễn dịch: Khả năng miễn dịch của cơ thể đóng vai trò quan trọng trong việc tìm và tiêu diệt các vật thể lạ trong cơ thể bao gồm cả các tế bào ung thư. Thực tế, hàng ngày trong cơ thể chúng ta có hàng tỷ đột biến gene xảy ra, nhưng chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ người bị mắc ung thư. Lý do là hầu hết các đột biến này nằm ở những vị trí gene không quan trọng (các gene không ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể). Quan trọng hơn, ngay cả khi đột biến xảy ra ở những vị trí quan trọng, thì cơ thể cũng luôn có một hệ thống sửa chữa những sai sót đó một cách rất tinh vi và nó giải quyết được hầu hết các trường hợp bị đột biến.
Chỉ có một tỷ lệ nhỏ các đột biến không được sửa chữa dẫn đến sự hình thành những tế bào bất thường. Các tế bào bất thường này, một lần nữa lại bị hệ thống miễn dịch của cơ thể tìm và tiêu diệt. Một khối u ác tính chỉ có thể được hình thành nếu nó vượt qua được hết các chặng kiểm soát của hệ miễn dịch – một tỷ lệ rất nhỏ so với số lượng các đột biến gene xảy ra. Như vậy, về mặt nguyên tắc, nếu có một hệ miễn dịch khỏe và hoạt động tốt thì cơ hội mắc bệnh ung thư sẽ ít hơn, trong đó bao gồm cả ung thư vú.
Ngoài một tỷ lệ nhỏ 5% số ca ung thư vú có nguyên nhân di truyền, còn lại hầu hết các trường hợp ung thư vú đều không xác định được một nguyên nhân cụ thể. Những yếu tố về vật lý, phóng xạ, hóa chất, suy giảm miễn dịch, lối sống... đã nêu ở trên được gọi là các “yếu tố nguy cơ" gây ung thư vú. Có nghĩa là việc tiếp xúc với các yếu tố đó không nhất thiết là nguyên nhân trực tiếp gây ra ung thư vú, nhưng sẽ làm nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn so với không tiếp xúc.
Hơn nữa, tác động của các yếu tố nguy cơ này có tính chất cộng gộp, nghĩa là càng tiếp xúc với nhiều yếu tố nguy cơ và trong thời gian càng dài thì nguy cơ mắc ung thư vú càng cao.
Như vậy, có thể tóm gọn ung thư vú hình thành dưới tác động tổng hợp của nhiều yếu tố nguy cơ. Việc thực hành một lối sống lành mạnh trong một môi trường trong lành sẽ làm giảm nguy cơ mắc ung thư vú. Tầm soát ung thư vú khi chưa thấy rõ triệu chứng bất thường để phát hiện sớm thì sẽ có cơ hội điều trị khỏi bệnh.
Các yếu tố nguy cơ
